Ο κύκλος της Έλενας. Ο κύκλος σε μια κακοποιητική σχέση.

Στις μέρες μας, ολοένα και περισσότερο συχνά, οι ψυχοθεραπευτές αναλαμβάνουν την τεράστια ευθύνη να δεχτούν σε συνεδρία γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής ή έμφυλης βίας. Ποικίλα είναι τα συναισθήματα μας κατά τη διάρκεια των συνεδρίων, πολλά τα ερωτήματα, και ένα από αυτά, συνεχώς επαναλαμβανόμενο, απασχολεί, προβληματίζει και αποκαλεί πρόκληση για εποπτεία: γιατί το θύμα έπειτα από την πράξη βίας ξαναγυρίζει στον θύτη.

Αντίστοιχες ήταν οι δικές μου σκέψεις στις συνεδρίες ψυχοθεραπείας με την Έλενα, ένα νέο κορίτσι 25 χρόνων, που επιβίωσε έπειτα από την απόπειρα ανθρωποκτονίας που υπέστη από τον επί ένα χρόνο σύντροφο της Μίλτο, 32 ετών.

Η Έλενα κατάφερε να επιβιώσει, να φύγει από το σπίτι, να καλέσει βοήθεια, και ακολούθησε όλα τα βήματα που της προτάθηκαν για να υπερασπίσει τον εαυτό της : επισκέφτηκε το γενικό νοσοκομείο, υποβλήθηκε σε εξετάσεις, έγινε ιατροδικαστική εξέταση των τραυμάτων της, υπέβαλε μήνυση στην αστυνομία και έμεινε φιλοξενούμενη για ένα μήνα σε δομή υποστήριξης κακοποιημένων γυναικών. Παράλληλα ξεκίνησε συνεδρίες βραχείας ψυχοδυναμικής θεραπείας.

Η Έλενα είναι μια νεαρή γυναίκα που έχει τη βασική υποχρεωτική εκπαίδευση, ασταθές οικονομικό εισόδημα και περιστασιακές εργασίες μερικής απασχόλησης στην εστίαση. Δέχτηκε να συγκατοικήσει με το Μίλτο έπειτα από δική του πρόταση, μετά από ένα μήνα σχέσης. Στους 8 μήνες της σχέσης ο Μίλτος αντιμετώπιζε καχύποπτα την φιλική επικοινωνία που διατηρούσε με άτομα του αντίθετου φίλου.

Οι εντάσεις που ακολούθησαν κλιμακώθηκαν και ο Μίλτος, στους 12 μήνες της σχέσης αποπειράθηκε να την στραγγαλίσει. Εκείνη, αμύνθηκε και κατάφερε να ξεφύγει. Ο Μίλτος, για λόγους που αφορούν την δικαιοσύνη και τις αποφάσεις της, δεν προφυλακίστηκε.

Το περιεχόμενο των πρώτων συνεδρίων επικεντρώθηκαν στην τραυματική της εμπειρία, τα συναισθήματα φόβου, θυμοί και πικρίας προς το Μίλτο, την δυσλειτουργική σχέση με τους γονείς της. Η Έλενα έθετε συνεχώς στον εαυτό της το ερώτημα τι μπορεί να ώθησε το Μίλτο στο να θελήσει να τη σκοτώσει, να γίνει επιθετικός και τόσο κτητικός.

Αδυνατούσε να εντοπίσει τα προβληματικά στοιχεία στη συμπεριφορά του στην αρχή της γνωριμίας τους, αλλά και στη διάρκεια των πρώτων μηνών της σχέσης. Το αντίθετο, για εκείνη ήταν δοτικός, τρυφερός, υποστηρικτικός και πολύ γρήγορα της ζήτησε να συγκατοικήσουν και να επισημοποιήσουν τη σχέση τους.

Δύο εβδομάδες μετά την απόπειρα ανθρωποκτονίας η Έλενα εγκατέλειψε την δομή κακοποιημένων γυναικών και επέστρεψε στο σπίτι που ζούσε με το Μίλτο, μαζί του. Οι κοινωνικοί λειτουργοί με ειδοποίησαν άμεσα εκφράζοντας έντονες ανησυχίες για την επανασύνδεση, διαπιστώνοντας πως πρόκειται πάραυτα για ένα σύνηθες φαινόμενο, η κακοποιημένη γυναίκα να επιστρέφει στον σύντροφο-θύτη. Ακόμα κι αν αυτός αποπειράθηκε να τη σκοτώσει... ήταν η εύλογη απορία μου, απορία που εξέφρασα και στην Έλενα στην επόμενη συνεδρία.

Η Έλενα αποδέχτηκε τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες μας, καθησυχάζοντας μας και μας ενημέρωσε για την τεράστια αλλαγή στη συμπεριφορά του συντρόφου της : Τηλεφωνήματα, συνεχή μηνύματα με εκδηλώσεις τρυφερότητας, συγνώμης, ένα επαναλαμβανόμενο αίτημα να γυρίσει πίσω στο σπίτι τους.

Η Έλενα γύρισε γιατί τον αγαπούσε, όπως είπε, ήθελε να καταλάβει, να τον ρωτήσει και να συζητήσουν γιατί ο Μίλτος έκανε κάτι τέτοιο. Δεν απέσυρε τη μήνυση. Άλλά συνέχισε να ζει μαζί του. Περιέγραφε την επανασύνδεση σαν ένα νέο ελπιδοφόρο ξεκίνημα της σχέσης τους.

Πρότεινα στην Έλενα να συνεχίσει εντατικά τη θεραπεία, εκφράζοντας την ανησυχία μου αλλά χωρίς να τοποθετηθώ με κριτική διάθεση στην απόφαση της, συμβουλεύοντας την ταυτόχρονα να μην αποσύρει τη μήνυση και να έχει πάντα διαθέσιμα μαζί της τα τηλέφωνα του νοσοκομείου, της δομής υποστήριξης γυναικών και των ψυχιατρικών επειγόντων.

Στην επόμενη συνεδρία η Έλενα εμφανίστηκε με μώλωπες στο πρόσωπο, έπειτα από τον ξυλοδαρμό που υπέστη από το Μίλτο, ο οποίος πίστεψε ότι τον απατούσε, διάβασε τα προσωπικά της μηνύματα με τον αδερφικό της φίλο. Η Έλενα επέστρεψε άμεσα στη δομή, και μένει εκεί αυτή τη στιγμή εκεί συνεχίζοντας παράλληλα την ψυχοθεραπεία.

Διαβάστε σχετικά: Τα 5 επώδυνα στοιχεία ενός κακοποιητικού τραυματικού δεσμού: όταν το σπίτι μετατρέπεται σε φυλακή

Αναμφίβολα η ζωή της Έλενας είναι σε άμεσο κίνδυνο. Οι συνεδρίες αυτή τη στιγμή εστιάζονται σε δυο σημεία:

Την ψυχοεκπαίδευση της στα σταδια του κύκλου της βίας κατά Walter
Στη διαφοροποίηση της κτητικότητας στη συμπεριφορά του ερωτικοί συντρόφου από την άνευ όρων αγάπη, την αποδοχή, το σεβασμό στην ελεύθερη επιλογή

Τα στάδια του κύκλου της βίας αφορούν αρχικά μια περίοδο αυξανόμενης έντασης στην επικοινωνία θύτη και και θύματος. Στη διάρκεια της φάσης αυτής ενδέχεται να υπάρχουν μορφές βίας (σπρωξίματα, απειλές, λεκτικές προσβολές ). Το θύμα μπορεί να προσπαθήσει να καταπραΰνει το θύτη διατηρώντας μια υποτακτική στάση με το να κάνει ό,τι αυτός θέλει, ή με την αποφυγή της επικοινωνίας.

Στη φάση της έκρηξης εντοπίζεται το βίαιο ξέσπασμα, ο θύτης πιθανόν να επιτεθεί και να τραυματίσει το θύμα, και έτσι η ένταση θα εκτονωθεί.

Ακολουθεί μια φάση ηρεμίας, που παρομοιάζεται με το μήνα του μέλιτος. Ο θύτης μπορεί να εκφράσει τη μετάνοιά του και να γεμίσει με δώρα την σύντροφό του, να εκλιπαρεί τη συγχώρεση της και να υπόσχεται ότι θα αλλάξει και δεν θα γίνει ξανά βίαιος.

Το θύμα αποφασίζει να δώσει μια δεύτερη ευκαιρία στη σχέση της και αρχίζει πάλι να εμπιστεύεται τον σύντροφό της. Η καλή του συμπεριφορά που μπορεί να διαρκέσει από εβδομάδες, έως και μήνες, δείχνει να δικαιώνει την απόφασή της. Όμως αργά η γρήγορα, η φάση της έντασης ξαναρχίζει.

Στην διάσταση της κτητικοτητας στην ερωτική σχέση, ο σύντροφος, συχνά ανασφαλής, με χαμηλή αυτοπεποίθηση και μεταιχμιακα στοιχεία αναζητά την αγάπη και την αποδοχή, εκμηδενίζοντας τα όρια της προσωπικής οντότητας του άλλου ατόμου, εμποδίζοντας την ελεύθερη και αυτόβουλη έκφραση και συμπεριφορά.

Θεωρεί ότι όταν δυο άνθρωποι αγαπιούνται γίνονται ένα, και σαν ένα πρέπει να είναι παντού και πάντα μαζί, χωρίς κανένας και τίποτα να μπορεί να μπει ανάμεσά τους. Η φαινομενικά αυτή ρομαντική στάση ταυτίζεται περισσότερο με την έννοια της ιδιοκτησίας.

Αξιοσημείωτο είναι δε ότι η συναναστροφή του συντρόφου με άτομα του φιλικού και κοινωνικού του περιβάλλοντος αποτελεί απειλή. Κάπου σε αυτό το σημείο πιθανόν να αρχίζει η δυναμική της έντασης και του κύκλου της βίας.

Η Έλενα συνειδητοποιεί σταδιακά την παθολογική συμπεριφορά του Μιλτου καθώς και τον κύκλο της βίας, αναγνωρίζοντας τη δυσκολία να αντιληφθεί την εναλλαγή των σταδίων, τη δικη της συμμετοχή σε αυτή την εναλλαγή και κυρίως, το πόσο όμορφα αισθάνεται στο “μηνά του μέλιτος”.

Σε εκείνο ακριβως το σημείο η Έλενα ξαναγυρίζει στο Μίλτο. Ανθεί μέσα της η ελπίδα ότι ο Μίλτος θα αλλάξει και δεν θα την ξαναπληγωσει. Της το εκφράζει άλλωστε με τη συμπεριφορά του. Όμως ο Μίλτος γρήγορα γίνεται έρμαιο των ανασφαλειών του και της ψυχοπαθολογίας του και ο κύκλος της βίας ξεκινά.

Η ψυχοθεραπεία συνεχίζεται, η Έλενα αρνείται να αποσύρει τη μήνυση. Από τη μεριά μου αποδέχομαι το ρυθμό της συνειδητοποίησης και της κατανόησης σύμφωνα με τον οποίο η ίδια λειτουργεί.

Έχω μέσα μου την ελπίδα ότι η Έλενα θα καταφέρει να προστατέψει τον εαυτό της και να επενδύσει στο μέλλον σε ερωτικές σχέσεις που βασίζονται στο σεβασμό της ελευθερίας και των προσωπικών ορίων του άλλου. Θα ήθελα επίσης να αντικρούσω την - λανθασμένη - πεποίθηση ότι οι γυναίκες είναι σε κάποιο βαθμό υπεύθυνες για τη βία που υφίστανται.

Το ερώτημα γιατί οι γυναίκες ξαναγυρνούν στους θύτες είναι πολυδιάστατο και χρειάζεται διερεύνηση, προβληματισμό, εποπτεία και κυρίως την απόλυτη αποδοχή εκ μέρους των ψυχοθεραπευτών της ευθραυστότητας τους, ώστε τα θύματα να συνειδητοποιήσουν τα ίδια, ποιοι είναι οι λόγοι και οι μηχανισμοί που συντηρούν αυτήν τους την επιλογή.

Αναστασία Ξεκοτέα Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπεύτρια, ΜD, Msc  πηγή: psychologynow.gr