Τα εγκλήματα δεν είναι ριάλιτυ! Του Γιώργου Παπακωνσταντή

  • Σάββατο, 22 Ιανουάριος 2022 21:25
  • Γιώργος Παπακωνσταντής
  • Editorial
Κάθε μέρα σχεδόν, παρακολουθούμε στις ειδήσεις και στα μεσημεριάτικα, λεπτομέρειες για το πώς και το γιατί βιάστηκε μια κοπέλα, ή έπεσε θύμα κακοποίησης ή ασέλγειας ένα κορίτσι. Συχνά με λεπτομέρειες. 
Υποτίθεται ότι η ανάκριση είναι μυστική. Υποτίθεται ότι προφυλάσσονται από τη δημοσιότητα θύματα και κατηγορούμενοι, ή τουλάχιστον αυτά πρέπει να γίνονται σε μια ευνομούμενη, δημοκρατική πολιτεία.
Πέρα από την ελεύθερη επιλογή του ενήλικου θύματος να δημοσιοποιήσει  το έγκλημα το οποίο υπέστη, με την προτροπή μάλιστα να πάρουν θάρρος και άλλα θύματα να καταγγείλουν αντίστοιχες πράξεις, φαίνεται ότι  η κοινωνία, αρέσκεται να παρακολουθεί παρόμοιες ιστορίες «πέφτοντας» συνήθως από τα σύννεφα, και εκφράζοντας με διάφορους τρόπους στην εποχή των social media και μέσα από αυτά, όλες τις μύχιες σκέψεις και φαντασιώσεις της.

Μια κοινωνία σε διαρκή υποκριτική φάση, η οποία την ώρα που «συμπάσχει» και στηρίζει υποτίθεται το θύμα, την ίδια στιγμή παρακολουθεί με οργιώδη φαντασία τις περιγραφές των «δημοσιογράφων» για το τι συνέβη στη σουίτα, ή τι έκανε η ανήλικη στον Παπά του κατηχητικού.

Μια κοινωνία η οποία δικάζει και βγάζει συμπεράσματα ανάλογα με την ιδεοληψία και τις προκαταλήψεις της και πριν εκφράσει την ετυμηγορία της για κάθε κατηγορούμενο, έχει ήδη περάσει  από δέκα κόσκινα τη συμπεριφορά του θύματος.

Δυστυχώς τα ΜΜΕ, ως εμπορικές επιχειρήσεις, έχουν στόχο την αύξηση της τηλεθέασης ή της αναγνωσιμότητας.  Έτσι προσπαθούν να διεγείρουν την περιέργεια και τη φαντασία των πελατών τους. Να αυξήσουν τα ποσοστά, να αυξήσουν τα κλικ, ώστε το αντίστοιχο εμπορικό τμήμα να παρουσιάσει στις διαφημιστικές τα αποτελέσματα και να διεκδικήσει μεγαλύτερη πίτα διαφήμισης.
Ο καλός δημοσιογράφος είναι εκείνος που φέρνει πελάτες. Έτσι η διαδικασία των ριάλιτυ που αποδεδειγμένα φέρνουν τηλεθεατές, συχνά πυκνά, μεταφέρεται στις ειδήσεις ή στις ελαφριές ενημερωτικές εκπομπές.
Κάποια εγκλήματα, που «έχουν ψωμί» μετατρέπονται στην ουσία σε πραγματικά ριάλιτυ χωρίς να ενδιαφέρει κανένα ποιες θα είναι οι συνέπειες κυρίως για το θύμα, αλλά και γενικότερα για την πίεση που μέσα από τη δημοσιότητα δέχονται οι αρμόδιοι θεσμοί για την εκδίκαση των εγκλημάτων αυτών.

Από την άλλη μεριά, πολλά θύματα γνωρίζουν καλά πως αν δεν πάρει δημοσιότητα η υπόθεσή τους, δεν θα βρουν το δίκιο τους καθώς η αξιοπιστία των θεσμών της δικαιοσύνης στη χώρα μας, δεν είναι και το δυνατότερό τους σημείο.

Έτσι, κυριαρχεί συχνά η λαϊκή ετυμηγορία. Τα social media αλλά και τα ΜΜΕ, αγορεύουν, μελετούν πειστήρια, κριτικάρουν συμπεριφορές και εκδίδουν αποφάσεις, εννοείται χωρίς καμιά ευθύνη, καμιά αιδώ.

Θα περίμενα έρευνα για τις διαρροές των καταθέσεων της ανάκρισης και τιμωρία των υπευθύνων της διαρροής.  Θα περίμενα έρευνα για την  καθυστέρηση της εξέτασης από ιατροδικαστή της 24χρονης και τιμωρία επίσης των υπευθύνων. Θα περίμενα έρευνα για τις φωτογραφίες και δημοσιοποίηση ονομάτων κατηγορουμένων για την κατάφωρη παραβίαση  του τεκμηρίου αθωότητας.  Όλα αυτά είναι βασικές δημοκρατικές κατακτήσεις. Η απεμπόλησή τους γιατί ενδεχομένως «αρέσει στα ΜΜΕ και αρέσει στον κόσμο», μόνο δημοκρατικό δεν είναι. Θα περίμενα έρευνα για όλες τις στρεβλώσεις  του συστήματος απονομής δικαιοσύνης , με σκοπό την αναβάθμισή του, την  τόνωση της αξιοπιστίας του και βέβαια της αποτελεσματικότητάς του. Έρευνα για τις καθυστερήσεις, τις ανισότητες στις δυνατότητες υπεράσπισης ή καταγγελιών, αφού η δυνατότητα  ή η θέληση του θύματος ή του δράστη να δημοσιοποιήσει την άποψή του, φαίνεται να επηρεάζει πολύ τη διαδικασία απονομής δικαιοσύνης, τι γίνεται  όμως με όσους δεν έχουν αυτή τη θέληση ή τη  δυνατότητα;
 
Όσο δε γίνεται αυτό και όσο οι αποφάσεις θα εκδίδονται στον τοίχο του facebook, τόσο περισσότερο θα μπερδεύονται τα θύματα με τους θύτες και τόσο χειρότερα θα γίνονται τα πράγματα στους αρμόδιους θεσμούς. Η δημοσιότητα ως προς την καταγγελία παρόμοιων εγκλημάτων κάνει καλό, δίνει κουράγιο ενδεχομένως και σε άλλα θύματα, όμως η μετατροπή τους σε ριάλιτυ και σε σήριαλ λεπτομερειών και έκθεσης των θυμάτων, προφανώς έχει αντίθετα αποτελέσματα.
 

Γιώργος Παπακωνσταντής

Διδάκτορας εγκληματολογίας, "εγκληματεί" καθημερινά στην προσπάθειά του να βελτιώσει λίγο τα πράγματα.