Πατριαρχία, Εξουσία και σεξισμός. Το τρίπτυχο της θυματοποίησης. Του Γιώργου Παπακωνσταντή

  • Τετάρτη, 27 Ιανουάριος 2021 19:55
  • Γιώργος Παπακωνσταντής
  • Editorial
Σε μια πατριαρχική κοινωνία, οι σχέσεις των δύο φύλων είναι στην πραγματικότητα σχέσεις κυρίαρχου-κυριαρχούμενου. Έτσι οι σχέσεις των δύο φύλων δεν διαμορφώνονται σε ισότιμη βάση.
Το βλέπουμε παντού. Από τις αμοιβές στην εργασία, που δεν είναι ίσες, από τη διαφοροποίηση των επαγγελμάτων και την υποβάθμιση των γυναικών σε όποιες θέσεις εργασίας έχουν "εξουσία".
Το βλέπουμε στις σχέσεις των ζευγαριών, όπου οι ρόλοι στις περισσότερες περιπτώσεις είναι εναρμονισμένοι στα κλασικά στερεότυπα. Η γυναίκα σπίτι, παιδιά, νοικοκυριό, αλλά και δουλειά, ο άντρας δουλειά, παρέα, καφενείο, αθλητικά.

Ιδιαίτερα σε κοινωνίες απομακρυσμένες, με ελλιπή πληροφόρηση, με ιδιαίτερα ανεπτυγμένα "αρσενικα" πρότυπα, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, για να μην πούμε για τις κοινωνίες πέραν εκείνες  του "δυτικού" τύπου, όπου η γυναίκα θεσμικά πλέον θεωρείται δεύτερης κατηγορίας άνθρωπος.

Ο σεξισμός εκφράζεται ακριβώς στις σχέσεις εξουσίας. Ακόμη και η υπέρτερη μυϊκή και σωματική δύναμη, καθορίζει τη σχέση εξουσίας. Ο Δυνατός, μπορεί να εξουσιάζει την "αδύναμη", μπορεί να της επιβληθεί. Ο δυνατός δεν φοβάται. Ο συνδυασμός της σωματικής του δύναμης με την στερεοτυπική "αρσενική" συμπεριφορά, δημιουργεί ακριβώς φόβο σε εκείνη που έχει συναίσθηση της αδυναμίας της και φοβάται ότι, ανά πάσα στιγμή, μπορεί να της επιβληθούν καταστάσεις που δεν της αρέσουν.

Η κακοποίηση μπορεί κάποιες φορές να έχει θύματα άντρες, αλλά ας μη γελιόμαστε, στη συντριπτική πλειοψηφία, τα θύματα είναι γυναίκες ή παιδιά. Δηλαδή τα αδύναμα μέλη μιας σχέσης. Στις «αρσενικές» κοινωνίες, συχνά κακοποιούνται με διάφορους τρόπους εκείνοι που δεν είναι αρκούντως «αρσενικοί» με βάση τα κλασικά πατριαρχικά πρότυπα.    Αν σε όλα αυτά βάλουμε και τις σχέσεις εξουσίας, είτε είναι εργασιακή εξάρτηση, είτε είναι σχέση συγγενική, ή κοινωνικής  εξάρτησης, χειροτερεύει κατά πολύ η θέση του αδύναμου μέρους, δηλαδή της γυναίκας, του παιδιού, ή όποιου εντάσσεται στην ΛΟΑΤΚ κοινότητα.
 
Το χειρότερο είναι ότι σε περιπτώσεις άσκησης βίας σεξουαλικής φύσεως, συχνά το θύμα μπροστά στο φόβο και στην αποστροφή που έχει βιώσει, έχει επίγνωση των συνεπειών μιας καταγγελίας, η οποία μπορεί εύκολα να εξελιχθεί σε ένα νέο βιασμό, κοινωνικό αυτή τη φορά και ενοχοποιητικό για το ίδιο, με σχόλια, κρίσεις, δηλώσεις κ.λ.π, που προέρχονται ακριβώς από την ίδια νοοτροπία που οδήγησε στις σχέσεις κακοποίησης. Ερωτήσεις ή σχόλια του στυλ, «τι γύρευε τέτοια ώρα έξω», ή μα «πήγαινε στη δουλειά με μίνι», εκφράζουν ακριβώς αυτό, ότι η γυναίκα δεν είναι ακριβώς ελεύθερη να επιλέξει  ντύσιμο ή συμπεριφορά, αλλά πρέπει να μην προκαλεί το «αρσενικό», το οποίο «ως εκ της φύσεώς του προκαλείται», όπως χρόνια και χρόνια, αναπαράγεται αυτή  η νοοτροπία.
  
Έτσι το θύμα, μέσα σε ένα περιβάλλον κοινωνικό που ανέχεται ή και επιβάλλει μερικές φορές παρόμοιες συμπεριφορές, πρέπει πρώτα να ξεπεράσει τις ενοχές, τους φόβους, τις αμφιβολίες για τον αν η συμπεριφορά της ήταν η «ενδεδειγμένη», την αγωνία  για την ικανότητά της να αντέξει όλη τη δημοσιότητα του γεγονότος, προκειμένου να προβεί σε μια καταγγελία. Αυτή η διαδικασία  μπορεί να κρατήσει χρόνια, μέχρι να βρει το θάρρος να τα ξεπεράσει όλα αυτά να μιλήσει πρώτα στον εαυτό της και να ξεκαθαρίσει τα πράγματα μέσα της, και μετά να δημοσιοποιήσει το γεγονός. Τις περισσότερες φορές όμως μπορεί να μην αναφερθεί  καθόλου, και να κρατήσει το γεγονός κρυμμένο ως αποτρόπαιο μυστικό στα τρίσβαθα της ψυχής της με όλες τις τραυματικές συνέπειες στη μετέπειτα ζωή της.

Είναι άγνωστος ο αριθμός των γυναικών που δεν μίλησαν ποτέ και είναι πολλαπλάσιος από τον αριθμό εκείνων που κατάφεραν τελικά να μιλήσουν. Για αυτές τις γυναίκες, που έχουν υποστεί αλλά δεν παίρνουν το θάρρος να μιλήσουν, κάθε αναφορά στο πρόβλημα, μπορεί να λειτουργήσει λυτρωτικά, αλλά μπορεί να λειτουργήσει και ως γενίκευση, ότι  και άλλες έχουν υποστεί παρόμοιες πράξεις  και ως εκ τούτου να μη νιώθουν εντελώς μόνες...
Όμως σε κάθε περίπτωση, χρειάζονται ακόμη πολλά βήματα από όλους μας για να ενθαρρύνονται όλο και περισσότερες να ξεπεράσουν τους φόβους που τους δημιουργεί μια απορριπτική, στερεοτυπική, ανδροκρατούμενη κοινωνία που θαυμάζει την εξουσία!
 

Γιώργος Παπακωνσταντής

Διδάκτορας εγκληματολογίας, "εγκληματεί" καθημερινά στην προσπάθειά του να βελτιώσει λίγο τα πράγματα.