Πανελλήνιες εξετάσεις ή πανελλήνια νεύρωση; Του Γιώργου Παπακωνσταντή

  • Δευτέρα, 31 Αύγουστος 2020 23:59
  • Editorial
Βγήκαν λοιπόν για άλλη μια χρονιά τα αποτελέσματα των πανελληνίων εξετάσεων. Χιλιάδες οικογένειες ετοιμάζονται να αποχαιρετήσουν τα βλαστάρια τους για τις σχολές και τις πόλεις που πέρασαν. Τα συγχαρητήρια δίνουν και παίρνουν και γενικά οι περισσότεροι, (γύρω στο 77%), είναι χαρούμενοι που κάπου πέρασαν...
Φοβάμαι ότι για μια ακόμη φορά σ’ αυτή την Ελληνική κοινωνία, περισσεύει η υποκρισία...η η στρεβλή ανάγνωση της ζωής. Ένα ολόκληρο σύστημα αξιών το οποίο καλλιεργείται από γενιά σε γενιά, έχει καταφέρει να θεωρεί την εισαγωγή σε οποιαδήποτε τριτοβάθμια σχολή, αρκεί να είναι τριτοβάθμια και ας πρόκειται για μια άγνωστη σχολή κάπου σε ένα νησί του αιγαίου, ως το κριτήριο επιτυχίας της Ελληνικής οικογένειας. Μιας οικογένειας που από την αγροτική αγράμματη Ελλάδα δυο γενιές πριν, θεώρησε και όχι άδικα, την εκπαίδευση και ειδικά την απόκτηση πανεπιστημιακού πτυχίου, ως την ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ανοδική κοινωνική κινητικότητα και τη μεταπήδηση του παιδιού του αγρότη, στις τάξεις των αστών.

Οι Βασικές σχολές, πολυτεχνεία, νομικές και φιλοσοφικές, έδωσαν πράγματι αρχικά τη δυνατότητα σε πολλά αγροτόπαιδα να μεταπηδήσουν τάξη και οικονομικό επίπεδο με αποτέλεσμα τη γενίκευση της τάσης για απόκτηση πανεπιστημιακού πτυχίου ή έστω πτυχίου ΤΕΙ από το σύνολο του πληθυσμού, θεωρώντας το πτυχίο μέσο οικονομικής και κυρίως κοινωνικής καταξίωσης.

Μόνο που αυτό έγινε τόσο έντονα και τόσο ανταγωνιστικά ώστε μέσα από την ανάπτυξη ολόκληρων δικτύων ιδιωτικής παιδείας, το μέσο έγινε σκοπός. Να περάσουμε. Κάπου, οπουδήποτε με καλό τίτλο και βέβαια καλές αμοιβές. Συχνά μάλιστα η τάση αυτή ασκεί τόση έντονη επίδραση που καταστρέφει ανθρώπους στο άνθος της ηλικίας τους, καταπιέζει επιθυμίες  και σκοτώνει όνειρα.

Το πρώτο κριτήριο εξακολουθεί να είναι ο συνδυασμός κοινωνικού στάτους και οικονομικών προοπτικών. Έτσι ιατρικές, βασικές πολυτεχνικές σχολές και νομικές, είναι διαχρονικά οι πιο ανταγωνιστικές σχολές με τα περισσότερα μόρια. Αλλά πόσους γιατρούς να χρειάζεται ο τόπος; Στην πραγματικότητα το Ελληνικό σύστημα σπουδάζει γιατρούς για να δουλεύουν πολλοί από αυτούς σε άλλες χώρες. Πόσους μηχανικούς και αρχιτέκτονες και πόσους εν τέλει δικηγόρους;

Στο δεύτερο σκαλοπάτι, ακολούθησαν οι κλασσικές και οι ανθρωπιστικές σπουδές. Οι φιλοσοφικές σχολές , οι κοινωνιολογίες, τα παιδαγωγικά και όλων των ειδών ψυχολογίες, έδωσαν βαρύγδουπους τίτλους σπουδών, αλλά ελάχιστη εξειδίκευση και ακόμη μικρότερη δυνατότητα επαγγελματικής καριέρας με βασική ελπίδα το διορισμό στο δημόσιο, ή την αναπαραγωγή του ίδιου συστήματος ιδιωτικής παιδείας με στελέχωση των φροντιστηρίων και αύξηση τρομακτική, των ιδιαίτερων μαθημάτων. Η Ελλάδα είναι ίσως η μοναδική χώρα όπου πολλά παιδιά κάνουν ιδιαίτερα από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού.

Για όσους βέβαια είχαν χρήματα ή απλά μια άλλη νοοτροπία, οι πανελλήνιες δεν είχαν και τόση σημασία αφού έστελναν τα βλαστάρια τους να σπουδάσουν στο εξωτερικό...Εκεί όμως πήγαιναν και πάνε πολλοί από εκείνους που δεν εισάγονται στις πανελλήνιες, και σπουδάζουν μια χαρά και επιστρέφουν το ίδιο επιστήμονες ή και καλύτεροι από εκείνους που είχαν πετύχει. Ας μην ξεχνάμε και τη μόδα της Ιταλίας των δεκαετιών 60-70, αλλά και των βαλκανικών χωρών από τη δεκαετία 80 και μετά…

Παρόλα αυτά η νευρωτική σχεδόν εμμονή μιας ολόκληρης κοινωνίας με τις πανελλήνιες συνεχίζεται. Για τις φτωχότερες κοινωνικές κατηγορίες, οι πανελλήνιες δίνουν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία εισαγωγής απευθείας στο δημόσιο, στις αστυνομικές και στρατιωτικές σχολές. Γι αυτό και ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος και τα μόρια αρκετά υψηλά. Όμως τελικά και εδώ μπορεί να πετυχαίνει ο στόχος της επαγγελματικής αποκατάστασης αλλά όχι του στάτους. Ο μαθηματικός που εισήχθη με 6000 μόρια όταν αποφοιτήσει, θα θεωρείται επιστήμονας, αλλά πόσοι θεωρούν επιστήμονα όταν αποφοιτήσει, τον αστυφύλακα που εισήχθη με 16000 μόρια;

Για την Ελληνική οικογένεια εξακριβωμένα πλέον δεν έχει και πολλή σημασία ούτε το επίπεδο σπουδών των σχολών που εισάγονται τα παιδιά τους, ούτε γενικά το επίπεδο παιδείας που καταφέρνουν να αποκτήσουν ανεξάρτητα των επαγγελματικών προοπτικών. Συχνά ο σκοπός είναι το χαρτί, με το λιγότερο δυνατό κόπο έστω και αν αυτό σημαίνει λιγότερη γνώση.

Ακριβώς αυτό φαίνεται να πληρώνει η χώρα, αφού συμβαίνει σε μαζική κλίμακα και διαμορφώνει όλο εκείνο το σύνολο των ημιμαθών πτυχιούχων οι οποίοι εκφράζουν σε μεγάλο βαθμό τον ανορθολογισμό της Ελληνικής κοινωνίας που εδώ και αρκετά χρόνια παρατηρείται. Να μη μιλήσουμε για την ανύπαρκτη τεχνική εκπαίδευση αλλά και για την πλήρη ανυπαρξία επαγγελματικής εκπαίδευσης σε μεγάλες κατηγορίες επαγγελματιών, όπως οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι.

Με όλα αυτά, οι πανελλήνιες εξετάσεις όπως γίνονται, πάσχουν ως κριτήριο εισαγωγής στα πανεπιστήμια, τόσο ως προς την ικανότητα κάποιων να ακολουθήσουν μια επιστήμη και ένα επάγγελμα όσο και στη δυνατότητα όσων επιθυμούν και έχουν την ικανότητα να ακολουθήσουν την επιστήμη και τη συγκεκριμένη σχολή που επιθυμούν….

Έτσι πολύ πάνω από το 50% των πτυχιούχων απασχολούνται σε εντελώς διαφορετικό αντικείμενο από εκείνο που έχουν σπουδάσει, ενώ ιδιαίτερα μεγάλος είναι και ο αριθμός των σχολών που παράγουν χιλιάδες πτυχιούχους με βαρύγδουπους τίτλους, οι οποίοι όμως στην πραγματικότητα δεν έχουν καμιά ειδίκευση για οποιαδήποτε δουλειά.

Και όχι δε φταίει η εκάστοτε κυβέρνηση ή μόνο η κυβέρνηση. Μια ολόκληρη κοινωνία που έχει προκύψει μέσα από αυτές τις διεργασίες απλά τις αναπαράγει συνειδητά ή ασυνείδητα.

Χρειάζονται πολύ ριζικότερες μεταρρυθμίσεις στην παιδεία από μια απλή αλλαγή στη διαδικασία των πανελλήνιων και εννοούμε στην παιδεία μιας ολόκληρης κοινωνίας…Μεταρρυθμίσεις οι οποίες από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού ή από τους επαγγελματίες της εκαπίδευσης μπορεί να θεωρούνται ταμπού, αλλά είναι αναγκαίες.  Ισως η πρώτη βασική μεταρρύθμιση της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων κατά τα αμερικάνικα πρότυπα να ήταν μια καλή αρχή. Η πλήρης αναδιοργάνωση της μέσης εκπαίδευσης θα ήταν ένα δεύτερο σημαντικό βήμα...Ο εκσυγχρονισμός της βασικής παιδείας άλλο ένα. Απαιτούνται τολμηρές αποφάσεις και συναινέσεις... Έργο πραγματικά τιτάνιο που αξίζει όμως τον κόπο όσο τίποτα άλλο.