Με αφορμή την υπόθεση της απαγωγής του Μιχάλη Λεμπιδάκη, επανήλθε η συζήτηση στα Μέσα Ενημέρωσης, στα καφενεία και στις παρέες, αν και γιατί η Κρήτη έχει αυξημένη εγκληματικότητα σε σχέση με άλλες περιοχές της χώρας.
Μαζί με αυτό το ερώτημα γεννήθηκαν και άλλα παράπλευρα, όπως αν κάποιες περιοχές της Κρήτης είναι περισσότερο εγκληματογόνες από κάποιες άλλες, και κάποιοι προχώρησαν περισσότερο, αναρωτώμενοι πως μπορεί το νησί να απαλλαγεί από τους «εγκληματίες».
Πάνω σ αυτά τα ερωτήματα επιχειρούμε παρακάτω κάποιες επισημάνσεις.
Κατ αρχήν εγκληματικότητα το σύνολο των εγκλημάτων που διαπράττονται σε μια περιοχή, ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Π.χ. Το σύνολο των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν στην Κρήτη, το έτος 2016, είναι η εγκληματικότητα της Κρήτης για το 2016. Όμως μιλάμε για όλα τα εγκλήματα. Από μια απλή τροχαία παράβαση μέχρι την ποιο ειδεχθή δολοφονία. Έτσι η εγκληματικότητα έχει ένα ποσοτικό (αριθμός εγκλημάτων που διαπράττονται) και ένα ποιοτικό μέγεθος (Βαρύτητα των εγκλημάτων που διαπράττονται).
Εδώ αμέσως έχουμε ένα πρόβλημα μέτρησης. Ποτέ δεν ξέρουμε ούτε τον πραγματικό αριθμό, ούτε προφανώς τη βαρύτητα όλων των εγκλημάτων που διαπράττονται. Ξέρουμε μόνο όσα καταγράφονται από την Αστυνομία, είτε κατόπιν καταγγελίας, είτε αυτεπάγγελτα. Όμως τα εγκλήματα που καταγράφονται είναι πολύ λίγα σε σχέση με εκείνα που συμβαίνουν πραγματικά.
Ανάλογα με το είδος των εγκλημάτων, κάποια καταγράφονται σχεδόν όλα,(π.χ.κλοπές τροχοφόρων) και κάποια άλλα σε απειροελάχιστα ποσοστά. (π.χ. βιασμοί, ενδοοικογενειακή βία, κλπ). Σημαντικό ρόλο στην αποκάλυψη και καταγραφή των εγκλημάτων, διαδραματίζουν οι κοινωνικές συνθήκες, το πολιτισμικό περιβάλλον, η δραστηριότητα της Αστυνομίας και η εμπιστοσύνη που της έχουν ή δεν της έχουν οι πολίτες κλπ.
Έτσι λοιπόν έχουμε τα παρακάτω είδη του συνόλου που λέγεται «εγκληματικότητα»:
1) Την εγκληματικότητα που καταγράφεται με διάφορους τρόπους από την Αστυνομία και παραπέμπεται στη δικαιοσύνη,
2) Την εγκληματικότητα που διαπιστώνεται δικαστικά και η οποία είναι ένα υποσύνολο της προηγούμενης, αφού κάποιες υποθέσεις τελικά δεν διώκονται .
3) Την αφανή εγκληματικότητα, εκείνη η οποία δεν καταγράφεται άρα δε φαίνεται, δεν διώκεται κανείς, δεν μπαίνει στα στατιστικά κ.λ.π.
Τέλος μπορούμε να ορίσουμε και άλλο ένα είδος, 4ο, την εικόνα (την αναπαράσταση) της εγκληματικότητας που έχει ο καθένας στο μυαλό του. Την εγκληματικότητα δηλαδή που ο καθένας από εμάς, «νομίζει» ότι υπάρχει. Η εικόνα αυτή εξαρτάται από τις προσωπικές εμπειρίες, τη μόρφωση, την επικαιρότητα, τα Μέσα Ενημέρωσης, το επάγγελμα, την ιδεολογία, τα στερεότυπα και ένα σωρό άλλες προσωπικές και κοινωνικές ιδιότητες. Αυτή η εικόνα είναι που τελικά μας επηρεάζει και συμπεριφερόμαστε ανάλογα (π.χ. φοβόμαστε ή όχι ότι θα πέσουμε θύματα, έχουμε άποψη για την κοινωνία, τους θεσμούς αντεγκληματικής πολιτικής )κλπ
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω, απλά και μόνο από τα στατιστικά της Αστυνομίας, δεν μπορούμε να πούμε αν μια περιοχή έχει ή όχι παραπάνω εγκληματικότητα από μια άλλη. Μπορούμε να πούμε όμως έχοντας κάποιες ενδείξεις από τα στατιστικά ότι ίσως σε κάποιες περιοχές έχουμε διαφορετικά εγκλήματα από κάποιες άλλες. Στην Κρήτη, καταγράφονται τα τελευταία χρόνια λίγο αυξημένες περιπτώσεις εγκληματικότητας σε σχέση με τη νομοθεσία περί όπλων, τη νομοθεσία περί ναρκωτικών, ενώ υπολείπεται σε ληστείες, σε κλοπές και διαρρήξεις σπιτιών, ενώ στις ανθρωποκτονίες και στις απόπειρες βρίσκεται στο μέσο όρο της Ελλάδας. Τα πρωτεία στις καταγεγραμμένες περιπτώσεις εγκληματικότητας τα έχουν η Αττική, η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα και η Θεσσαλία, ενώ στις τελευταίες θέσεις είναι η Ήπειρος, και η Δυτική Μακεδονία. Οι ίδιες όμως περιοχές, όπως και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, έχουν αυξημένες καταγραφές εγκληματικότητας που σχετίζεται με τα σύνορα.
Στην καταγεγραμμένη γενική εγκληματικότητα λοιπόν η Κρήτη δεν ξεχωρίζει σε κάτι.
Από ότι φαίνεται όμως, οι περισσότεροι Κρητικοί, έχουμε μια εικόνα αυξημένης εγκληματικότητας στο νησί. Αυτό οφείλεται κυρίως στους παρακάτω λόγους:
-Υπάρχει εγκληματικότητα που δεν καταγγέλλεται και δεν καταγράφεται. Σε πολλές περιπτώσεις οι κοινωνικές σχέσεις στο νησί αποθαρρύνουν κάποιον να αποταθεί στην Αστυνομία αλλά προτιμά να λύσει τα προβλήματα μόνος του με διαμεσολάβηση ή άλλο τρόπο.
-Η γενικευμένη κατοχή αλλά και χρήση όπλων, τα κάνει ορατά στον καθένα με αποτέλεσμα να δημιουργείται εικόνα βίας και ανομίας
-Ορισμένες σοβαρές εγκληματικές περιπτώσεις που έτυχαν μεγάλης δημοσιογραφικής προβολής, συνέβαλαν στην εικόνα της εγκληματικότητας παρόλο που η ποινική τους εξέλιξη τελικά, δεν ήταν ανάλογη (π.χ. περίπτωση Ζωνιανών)
-Από τις εμπειρίες της καθημερινότητας των κρητικών, όπου σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνουν ότι επικρατεί ο νόμος του ισχυρού.
Ανεξάρτητα λοιπόν από τα στοιχεία της Αστυνομίας, τα οποία ούτως ή άλλως δείχνουν μόνο την εμφανή εγκληματικότητα, η εικόνα που επικρατεί για την εγκληματικότητα στην Κρήτη, είναι ότι αυτή είναι ιδιαίτερα αυξημένη. Όμως την ίδια στιγμή η Κρητική κοινωνία, δεν δείχνει να ασχολείται ιδιαίτερα με το θέμα, παρά μόνο όταν παρουσιάζονται κάποιες ιδιαίτερα σοβαρές περιπτώσεις που για κάποιο χρονικό διάστημα μονοπωλούν την επικαιρότητα.
Με το δεδομένο ότι το μεγαλύτερο μέρος της εγκληματικότητας δε φαίνεται και δεν καταγράφεται, πρέπει να μας προβληματίσει η κυρίαρχη αίσθηση της κρητικής κοινωνίας ότι η εγκληματικότητα στο νησί είναι αυξημένη. Η πρώτη κίνηση πρέπει να είναι η έρευνα και η μελέτη της πραγματικής εγκληματικότητας και η δεύτερη αμέσως μετά και ανάλογα με τα συμπεράσματά της, η λήψη μέτρων αντεγκληματικής πολιτικής σε όλο το πλαίσιο της πρόληψης και της καταστολής.
Υ.Σ. Για να πάρουμε μια ιδέα το πόσο μεγάλη μπορεί να είναι η αφανής εγκληματικότητα, να σκεφτούμε ότι για κάθε όπλο που κατέχεται παράνομα σημαίνει και ένα πλημμέλημα ή κακούργημα. Καταγράφονται όμως μόνο εκείνα που βρίσκει η Αστυνομία (500-600 περιπτώσεις το χρόνο). Για κάθε ένα εθισμένο χρήστη ναρκωτικών που χρειάζεται μία δόση την ημέρα, αντιστοιχεί μία αγοραπωλησία ναρκωτικού την ημέρα. Όσοι δηλαδή οι χρήστες, τόσες οι αγοραπωλησίες ημερησίως, τόσα τα διαπραττόμενα κακουργήματα που σημαίνει εκατοντάδες χιλιάδες το χρόνο, τη στιγμή που η Αστυνομία καταγράφει 800-900 ετησίως)
Επίσης πολλά εγκλήματα όπως οι βιασμοί, ή η ενδοοικογενειακή βία δεν καταγγέλλονται παρά σε ελάχιστο ποσοστό…
Το θέμα λοιπόν της εγκληματικότητας στην Κρήτη, θέλει πολύ ουσιαστική συζήτηση, έρευνα και μελέτη και όχι απλά κραυγές ή ψυθίρους.
