Ο "σιωπηλός" καλλιτέχνης π. Μανόλης Καλαϊτζάκης -Ένας ιερέας που ανυψώνει την τέχνη και τη ζωή

Ποιητική γλυπτική, ξυλογλυπτική και αμφιδεξιότητα. Είναι όσα μπορεί με μοναδικό τρόπο να μας “εξηγήσει” παρουσιάζοντας τα έργα του ο παπα ΜανόληςΚαλαϊτζάκης  και οι συνεργάτες του που ως ως την Πέμπτη παρουσιάζουν τα έργα τους στην αίθουσα Κωστής Μανουσάκης στην Κασταμονίτσα.

Της Μαρίας Καλλέργη

Και είναι ο μοναδικός τρόπος του παπα Μανόλη, ενός σπουδαίου ανθρώπου και καλλιτέχνη με ουσία και περγαμηνές που μας “μυεί” σε ένα άλλο κόσμο ξεδιπλώνοντας μπροστά μας ποίηση, πατερικές γραφές και βαθύτατους συμβολισμούς σε έργα που και μόνο οπτικά εκπλήσσουν το θεατή. Αυτό που ωστόσο αποκαλύπτεται αν για λίγα λεπτά ο θεατής σταθεί μπροστά στο έργο και διαβάσει το συνοδευτικό είναι συγκλονιστικό. Ένας κόσμος ολάκερος που ξεκινά από τα παιδιά στην αυλή που παίζουν το μοναδικό παιχνίδι της αμφιδεξιότητας (την ξυλομπάλα) που δημιούργησε ο ιερέας και φθάνουν ως τα μαθήματα ξυλογλυπτικής και ολοκληρώνονται με την έκθεση.

Την παράσταση ωστόσο “κλέβει” ο ίδιος ο παπά Μανόλης με την ελάχιστη φωνή που του άφησε ο Θεός εδώ και δεκαετίες, μόλις έναν ψίθυρο. Ένα ψίθυρο ωστόσο εκκωφαντικό, καθώς ο παπα Μανόλης “μιλά” με όλα τα υπόλοιπα εκτός από τη φωνή του. Με την έκφραση που αλλάζει και μεταμορφώνεται, με τα ονειροπόλα μάτια του που δίνουν ουσία στην καλλιτεχνική του φύση, με τα χέρια του που καθοδηγούν με αγάπη τα μικρά παιδιά στο παιχνίδι της αμφιδεξιότητας. Κυρίως όμως με τη στάση ζωής του και τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος ξεδιπλώνει όνειρα ιδέες και μας πηγαίνει με τα έργα του ένα βήμα παρακάτω: στον εσώτερο ευατό μας.

“Βραβεία” στις γελοιογραφίες

“Από μικρό παιδί συνήθιζα να μαζεύω, να κόβω και να μελετώ γελοιογραφίες. Κάθε εβδομάδα διάλεγα όποια μου άρεσε και τη... ‘‘βράβευα», γράφει στο βιβλίο του Ποιητική Γλυπτική και συνεχίζει: “Την ίδια περίοδο, με μόνιμο σύντροφο ένα καλο-ακονισμένο μικρό μαχαιράκι στην τσέπη, σκαλίζαμε άρτηκες, κληματόβεργες και καλάμια το Καλοκαίρι ή λεπτά χλωρά ξύλα τους υπόλοιπους μήνες του χρόνου. Κατασκευάζαμε: σφυρίχτρες, «ανεμόμυλους», «ανεμόσκαλες», «σπιτάκια», αμαξάκια, «ανθρωπάκια» κ.α. παιδικά παιχνίδια. Επίσης, «ξύλινα εργαλεία», όπως μαχαίρια, σπαθιά, μικρά άροτρα ή γεράνια (όργανα άντλησης νερού), σφυριά, μικροσκοπικές σκαπάνες, μικρά καλαμένια ή ξύλινα πλεμάτια κ.λπ., κ.λπ. Και τολμούσαμε, τότε, να τους αφιερώνουμε και πρόχειρα έμμετρα, δηλαδή… «κρητικιές μαντινάδες”!

Ο παπά Μανόλης γεννήθηκε και στο Καστέλλι Πεδιάδος και από πολύ μικρή ηλικία ήρθε σε επαφή με την παραδοσιακή ξυλογλυπτική κοντά στον παππού του, Γιάννη, και τον πατέρα του, Στυλιανό Καλαϊτζάκη. Παράλληλα, όμως, διατηρούσε στενές σχέσεις με την Εκκλησία αφού έκανε το παπαδοπαίδι στο χωριό του, «μου άρεσε αυτός ο δρόμος και τον ακολούθησα, κάτι για το οποίο δε μετάνιωσα ποτέ», τονίζει ο ίδιος. Ο παπά Μανόλης έχει φοιτήσει στο Ανώτερο Εκκλησιαστικό Φροντιστήριο Κατερίνης καθώς και στη Θεολογική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών ενώ, ταυτόχρονα, σπούδασε ξυλογλυπτική κοντά στον ξυλογράφο εκκλησιαστικών τέμπλων και άλλων παραδοσιακών ειδών και αντικειμένων, Εμμανουήλ Μακράκη.

Για 31 χρόνια υπήρξε εφημέριος στον Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής του νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» στην Αθήνα, όπου εφημέρευε και διανυχτέρευε επί σειρά 24ωρων προκειμένου να είναι πάντα δίπλα στους ασθενείς αλλά και τους συγγενείς τους που τον είχαν ανάγκη. Το 1972 ιδρύει το Κέντρο Αντιμετώπισης και Πρόληψης των Αυτοκτονιών μαζί με εκατό περίπου εθελοντές, οι οποίοι, όμως σιγά- σιγά εγκαταλείπουν την προσπάθεια κι έτσι μένει σχεδόν μόνος του να αντιμετωπίζει περισσότερες από 18.500 απόπειρες αυτοκτονίας και βιασμών…

Μαθητής και δάσκαλος στην Καλών Τεχνών

Στο νοσοκομείο παθαίνει υπερκόπωση, χάνει τη φωνή του και, όπως χαρακτηριστικά λέει, «η ανάσταση της αρρώστιας μου ήταν η τέχνη. Όταν έχασα τη φωνή μου τότε αυτόματα βγήκε η τέχνη στην επιφάνεια. Δεν μπορούσα να μιλάω, να λειτουργώ, να ψάλλω…». Έτσι, με υποτροφία της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος θα φοιτήσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, όπου και σπουδάζει ξυλογλυπτική.

Γίνεται δάσκαλος (1994) και υπεύθυνος του Εργαστηρίου Ξύλου της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας, μετά την ανακάλυψη ενός νέου είδους γλυπτικής, της «Γελοιογλυπτικής». Μετά από δυο Εκθέσεις (1990 & 1992) στην Αθήνα. Και μετά από προτάσεις των αείμνηστων δασκάλων του, του γλύπτη και πρύτανη Γιώργου Νικολαϊδη, του ζωγράφου, χαράκτη και ξυλογλύπτη Ευάγγελου Μόσχου καιτου διακεκριμένου, πολυβραβευμένου, μεγάλου δωρητή και διάσημου σύγχρονου γλύπτη  Θόδωρου Παπαγιάννη.

Από τότε με πολλές δυσκολίες δε σταματά να δημιουργεί και να διδάσκει με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Παρά τα 78 του χρόνια παραμένει ενεργός και αναπτύσσει ιδιαίτερη σχέση με τους ανθρώπους που γνωρίζει κάτι που γίνεται ολοφάνερο όταν τον βλέπει κανείς να παίζει με τα παιδιά.

Η έκθεση

Η έκθεση λειτουργεί στην αίθουσα «Κωστή Μανουσάκη» και παρουσιάζονται έργα από ξύλο, πέτρα, μάρμαρο και μέταλλο. Παράλληλα με την έκθεση στον ίδιο χώρο ο παπά-Μανόλης Καλαιτζάκης θα λειτουργήσει ως το τέλος του Αυγούστου εργαστήριο γλυπτικής - ξυλογλυπτικής στο οποίο μπορούν να εκπαιδεύονται δωρεάν – παραδίδοντας μαθήματα σε μικρούς και μεγάλους.

Επίσης, θα υπάρχουν πάγκοι, όπου ειδικοί θα δείχνουν πως ένας κορμός, ένα κούτσουρο ή μια πέτρα μετατρέπονται-μεταμορφώνονται σε έργα Τέχνης. Επίσης στο χώρο της έκθεσης θα υπάρχουν παραδοσιακοί χειρόμυλοι του αείμνηστου Στυλιανού Καλαϊτζάκη, (1915-2011), στους οποίους οι επισκέπτες θα έχουν την δυνατότητα να αλέσουν σιτάρι και κριθάρι ενώ στον αύλειο χώρο της έκθεσης θα παίζεται το αμφιδέξιο παιγνίδι «ξυλομπάλα», «ανακάλυψη» του παπά-Μανόλη Καλαιτζάκη.