Οι ασκελετούρες άνθισαν και φέτος στην Κρήτη δίνοντας σημάδια για του χρόνου - Γράφει η Μαρία Πιτσικάκη*

  • Κυριακή, 26 Αύγουστος 2018 08:45
  • Συντακτική Ομάδα
  • Πολιτισμός

«ΩΩΩΩ! Καλοχρονιά θα ν΄έχουμε του χρόνου! Δες τα λουλούδια τσ’ ασκελετούρας με πόση όρεξη ε φυτρώσανε! Η γης από ντε δα δείχνει την όρεξη της. Δόξα να χει η χάρις σου Παναγία μου». 
Ήτανε τα λόγια του πατέρα σαν έβλεπε το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, μέσα στην ξέρα του καλοκαιριού, ν’ ανθίζουν τα πρώτα λουλούδια του φθινοπώρου, τα λουλούδια της Σκυλοκρεμμύδας ή μπότσικας ή Αγιοβασιλίτσας ή ασκελετούρας ή λατζούνι όπως την λέμε εμείς στην Κρήτη. 
Ο πατέρας επίσης έλεγε ότι, η σκελετούρα «όταν ανθίζει πρώιμα, ο χειμώνας θα είναι βαρύς, ενώ όταν ανθίζει όψιμα μαλακός και η άνοιξη θά ’ρθει γρήγορα χωρίς συνέπειες και καταστροφές. Σαν ανοίξει όλο το λατζούνι θα κάνει βαρυχειμωνιά, ενώ αν ανοίξει 50% ο χειμώνας θα είναι ελαφρύς». Παρατηρούσε τα κλαδιά του φυτού και έλεγε ότι «όταν τα ραβδιά είναι νευράτα (ζωηρά και γεμάτα άνθη), ή χρονιά δίνει καλό κριθάρι». Τη χρονιά που η σκελετούρα δεν έβγαζε καθόλου ραβδί ήταν σίγουρος ότι η σοδιά κριθαριού θα καταστρεφόταν. 

Οι χωρικοί επίσης λένε, ότι το ραβδί της σκελετούρας ήταν το πρώτο προϊόν της γης κάθε χρονιά. Στην Κρήτη χρησιμοποιούν το ραβδί του φυτού με μέλι. Το κοπανίζανε, το ανακάτευαν με το μέλι και το τοποθετούσαν στις σκληρίες για να πογιαγέρνουν (να αναστέλλεται η πρόοδός τους). Γνώριζαν βέβαια ότι ο βολβός ήταν ψακωτάρι (δηλητήριο). Χλωρό ή ξερό το κοπάνιζαν και τα ανακάτευαν με λάδι και το χρησιμοποιούσαν εξωτερικά κατά της ισχιαλγίας. 
Η ασκελεούρα είναι διουρητικό, τονωτικό και ευστόμαχο βότανο, που χρησιμοποιείται ως διεγερτικό της απόχρεμψης, χρήσιμο στην καταρροϊκή βρογχίτιδα και σε άλλες πνευμονικές διαταραχές. Είναι ιδιαίτερα κατάλληλο όταν υφίσταται δεξιόπλευρο καρδιακό πρόβλημα που επιφέρει ασθένεια των πνευμόνων. Δρα ακόμη ως διουρητικό.
Ο Πυθαγόρας το χρησιμοποιούσε ως φάρμακο από τον 8ο αιώνα π.Χ. Οι πολύ έντονες διουρητικές ιδιότητες του φυτού καθώς και η ερεθιστική επίδραση του στο δέρμα ήταν γνωστές στον Ιπποκράτη και τον Γαληνό. Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε για τη θεραπεία του ικτέρου, σε άσθμα και σπασμούς. Ακόμη χρησιμοποιούσε τις σαρκώδεις φλούδες του φυτού για την αντιμετώπιση καρδιακών διαταραχών. Ο Θεόφραστος (3ο αιώνα π.Χ.) το χρησιμοποιούσε σε πρόβλημα υδρωπικίας λόγω των διουρητικών ιδιοτήτων του. Οι αρχαίοι Eλληνες για να εκμεταλλευτούν τις διουρητικές, αποχρεμπτικές και καθαρτικές του ιδιότητες έφτιαχναν ένα διάλυμα με αγριοκρεμμύδα και ξύδι για πολλούς αιώνες. 


Η σκυλοροσίδη που περιέχει το φυτό το κάνει αποτελεσματικό δηλητήριο για αρουραίους. Τα ζώα δεν το τρώνε γιατί είναι πολύ πικρό αλλά οι αρουραίοι το τρώνε εύκολα. Αποξέραιναν το φυτό και το έκοβαν κομματάκια που αναμείγνυαν με δόλωμα για ποντίκια. Παλαιότερα έφτιαχναν με την κρεμμύδα διάφορα φάρμακα τονωτικά και αντιπυρετικά. Σήμερα η λαϊκή ιατρική φτιάχνει ένα ματζούνι με τα μέσα σαρκώδη φύλλα, με μέλι, που χρησιμεύει για την τόνωση του οργανισμού και κατά των ελωδών πυρετών.
Σήμερα φτιάχνονται προϊόντα με λάδι ελιάς και αγριοκρεμμύδας για καλλυντικούς και θεραπευτικούς σκοπούς, γιατί όλα δείχνουν ότι ενισχύει σημαντικά την τριχοφυΐα και καταπολεμά τα προβλήματα ακμής, λιπαρότητας και τα σπυράκια. 
Παρασκευάζεται με διάφορες μορφές, ως αλοιφή, σε μείγμα με λάδι , μέλι ή ξύδι, υπό μορφή εγχύματος ή σιρόπι. 
Κι ενώ το συγκεκριμένο φυτό θεωρείται «ψακοτάρα» οι Κρητικοί πάντα πίστευαν πως έχει και μια ζωτική δύναμη η οποία μπορεί να μεταφέρει στους ανθρώπους. Γι αυτό επιλέγουν κάθε Πρωτοχρονιά να την κρεμούν στις πόρτες γιατί φέρνει ευτυχία και διώχνει τα κακά πνεύματα όπως λένε. Επίσης θεωρούν ότι «προφύλασσει από το μάτι» και βάζει φραγμό στην γλωσσοφαγιά.
Το έθιμο χρονολογείται από την εποχή του Πυθαγόρα ο οποίος κρεμούσε μία κρεμμύδα σκύλλας, μπροστά από την πόρτα του σπιτιού του ως αλεξιφάρμακο. Αυτό το αναφέρουν ο Διοσκουρίδης και ο Θεόφραστος. Το ίδιο άλλωστε συμβαίνει σήμερα σε όλη την Ελλάδα.

*Η Μαρία Πιτσικάκη είναι πρόεδρος του Αναπτυξιακού Συλλόγου Γυναικών Επιχειρηματιών Κρήτης