Τον Αύγουστο στη λίγωση του φεγγαριού η γιαγιά μάζευε όλα τα κηπικά, ακόμα κι αν δεν ήταν έτοιμα για να τα ´´λιγώσει´´. Θεωρούσε ότι έτσι δεν θα χαλούσαν και δε θα σκουλήκιαζαν. Έκανε πλεξούδες τα κρεμμύδια, έδενε τα χειμωνιάτικα πεπόνια και τα κρεμούσε σταδοκάρια στο κατωσόρι. Μπελόνιαζε τα δροσερά φασόλια και τις ντομάτες και τα ξέραινε στον ήλιο, ενώ τις μελιτζάνες τις έβαζε στην άρμη. Τα τζαμπιά με τις μπουρνελάτες ντομάτες τα κρεμούσε στα δοκάρια στο κατωσόρι, άλλες ντομάτες τις έκανε λιαστό πελτέ, «έπλενε και έτριβε στο τρίφτη τις ντομάτες, έβαζε σε μαντίλα τη τριμμένη ντομάτα, την έδενε καλά και τη κρέμαγε για να φύγουν τα υγρά της. Την επόμενη μέρα και αφού την αλάτιζε καλά, την άπλωνε σε ταψί και το σκέπαζε μ´ ένα τούλι. Το άφηνε στον ήλιο για 2 μέρες και μετά έβαζε τον πελτέ σε πήλινο κουρούπι που συμπλήρωνε το κενό του με ελαιόλαδο».
Τις υπόλοιπες ντομάτες τις έκανε σάλτσα, «έπλενε και έτριβε τις ντομάτες στον τρίφτη, σούρωνε τον πολτό για να φύγουν τα πολλά υγρά. Στο τσουκάλι έβαζε τον πολτό και τον σιγόβραζε για αρκετή ώρα (περίπου 1). Ανακάτευε συχνά για να μη κολλήσει, αλάτιζε και άφηνε τη σάλτσα να σιγοβράσει για να εξατμιστούν τα υγρά της. Γέμιζε τα βάζα με τη σάλτσα ντομάτας και συμπλήρωνε το κενό στο βάζο με ελαιόλαδο».
Τα αποθήκευε στο κατωσορι και είχε όλο το χειμώνα ντομάτα...
Αφού μάζευε και το τελευταίο κηπικό η γιαγιά, ο παππούς ετοίμαζε τα χειμερινά κηπικά βάζοντας μπόλικη κοπριά και σκάβοντας με τη σκαλίδα το χώμα. Φύτευε κάθε λογής λαχανικά: λάχανα, κεντανέ, γούλα, κουνουπίδι, ραπανάκια, φρέσκα κρεμμύδια και στην παραβολή φύτευε τις αγκινάρες, που ξεφύτρωναν με τα πρωτοβρέξα.
* Η Λένα Ηγουμενάκη είναι πρόεδρος του Φεστιβάλ Κρητικής Κουζίνας
