Η μονή των Φραγκισκανών μοναχών στην περιοχή του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου. Μετά την άλωση του Χάνδακα το 1669 μετατράπηκε σε τζαμί, 1900 - 1905 (Τζ. Τζερόλα, Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη)
Το Καθολικό της μονής του Αγίου Φραγκίσκου ήταν ο μεγαλοπρεπέστερος καθολικός ναός του Χάνδακα και ανήκε στο Τάγμα των Φραγκισκανών μοναχών. Βρισκόταν στη θέση του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου, στη βορειοανατολική πλευρά της Πλατείας Ελευθερίας.
Στην οθωμανική περίοδο ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί, αφιερωμένο στον Σουλτάνο Μωάμεθ τον Πορθητή (Φετίχ) και αποκαλείτο Χουγκιάρ Τζαμί (αυτοκρατορικόν). Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα σωζόταν μόνο το παρεκκλήσι του ναού, το Διακονικό (Sacristie), το οποίο κατεδαφίστηκε κατά την ανέγερση του νέου κτιρίου του Μουσείου Ηρακλείου.
Τμήμα του Ναού (Διακονικό) μετά τη μετατροπή του σε τζαμί, - (Ηράκλειο)
Το Πεδίον του Άρεως και στο βάθος (δεξιά) ο Άγιος Φραγκίσκος, 1900 - 1905 (Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη)
Ο Κρητικός Πάπας
Από τους κόλπους των Φραγκισκανών μοναχών προήλθε ο Πάπας Αλέξανδρος Ε΄, γνωστός ως Πέτρος ο Κρης ή Πέτρος Φίλαργος ή Φιλάρετος, κατά το 1409.
Πίνακας του Πάπα Αλέξανδρου Ε´ από το εσωτερικό της Βασιλικής του Αγ. Φραγκίσκου στην Ασίζη (φωτ. William Duba)
Ο Κρης Ποντίφικας απέστειλε πλούσια σκεύη στο ναό και κατασκεύασε μεγάλο παρεκκλήσι με τόξο, όπου ετέθησαν τα οικόσημά του και απέστειλε από τη Ρώμη μεγάλη πύλη από λαμπρότατο μάρμαρο.
Οι περιπέτειες του ναού
Ο ναός σωζόταν ερειπωμένος και παραμελημένος μέχρι το 1856, οπότε και κατέπεσε από το σεισμό. Δίπλα στο ναό υπήρχε μέχρι το 1866 ένα οκταγωνικό βαπτιστήριο και προ αυτού μαρμάρινος κίονας με σφαίρα στην κορυφή.
Το πρόπυλο της μονής του Αγίου Φραγκίσκου στο προαύλιο του Αρχαιολογικού Μουσείου, που αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφικής έρευνας το 1983 (Ηράκλειο, 13η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων)
Μετά την κατεδάφισή του, το 1867, τα μάρμαρά του καθώς και άλλα δομικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν στην ανοικοδόμηση του Αγ. Τίτου, στην πλακόστρωση των Τριών Καμαρών και στην είσοδο των σημερινών Δικαστηρίων. Οι μουσουλμάνοι σεβόμενοι τ´ απομεινάρια (ίσως το σκευοφυλάκιο) του ιστορικού ναού έκτισαν επάνω στα ερείπιά του το ιερό Τζαμί του Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ ή αλλιώς Χουγκιάρ Τζαμισί, (το αυτοκρατορικό).
Το τζαμί κατεδαφίστηκε το 1912, για να βρεθεί οικόπεδο και να κτιστεί το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου.
Τα απομεινάρια του ναού
Το θύρωμα του καθολικού της Μονής του Αγίου Φραγκίσκου βρίσκεται σήμερα εντοιχισμένο στο συγκρότημα των Δικαστηρίων και αποτελεί την κεντρική είσοδο επί της σημερινής λεωφόρου Δικαιοσύνης.
Το ανατολικό τμήμα της ενετικής οχύρωσης όπου διακρίνεται η τάφρος των τειχών. Σε πρώτο πλάνο ο ναός του Αγίου Φραγκίσκου, 1901 - 1902 (φωτ. Γ. Μαραγιάννης)
Κατά τις ανασκαφικές εργασίες για την επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου και εντός του περιβόλου του, αποκαλύφθηκαν αρχιτεκτονικά τμήματα που ανήκουν σε κτίρια της μονής καθώς και οι ταφικές κρύπτες.
*Το υλικό για τη δημοσίευση προέρχεται από την ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου
